Bir ülkenin kaderinde, askeri zaferler kadar siyasi ve diplomatik başarıların da önemi büyüktür. Millî Mücadele yıllarının başında, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün siyasi dehası ile gelişmeye başlayan Türk diplomasisi, Cumhuriyet’in kuruluşundan sonra da 1923 ve 1938 seneleri arasında hız kesmeden devam etmiştir.

Bu dönemde elde edilen siyasi ve diplomatik zaferler ülke için son derece kritik bir rol oynamıştır. Atatürk döneminde imzalanmış olan ve günümüzde de hala teminat altında yer alan bazı antlaşma ve paktlar vardır. Bu pakt ve anlaşmalar halen günümüzde de geçerliliğini korumaktadır.

Mustafa Kemal Atatürk Zamanında İmzalanan En Önemli 23 Pakt ve Anlaşma!

1. Türk-Bulgar Dostluk Anlaşması – 18 Ekim 1925 – Taraflar arasındaki bu sözleşme uyarınca, her iki tarafın azınlıkları taşınabilir mallarıyla beraber göç edebilirler. Tarihte Atatürk döneminde, yaklaşık 200 bin Türk göçmenin Bulgaristan’dan Türkiye’ye geldiği tahmin ediliyor. Ayrıca “Tarafsızlık, Uzlaşma, Adli Tesviye ve Hakem Muahedesi” adı verilen başka bir anlaşma da 6 Mart 1929 günü yapılmıştır.
2. Türk- Sovyet Dostluk ve Saldırmazlık Paktı – 17 Aralık 1925 – Bu anlaşma ile taraflar arasında saldırmazlık anlaşması yapılmış ve dışardan bir müdahale durumunda diğer ülke tarafsız kalmayı garanti etmiştir.
3. Türkiye-Fransa Dostluk-İyi Komşuluk ve Saldırmazlık Anlaşması – 18 Şubat 1926 – Türkiye-Suriye sınırı konusundaki temel sorunlar, Beş Protokol ve bir mektubun ekli olduğu antlaşma ile netleştirilmiştir.
4. Türkiye-İran Dostluk Anlaşması – 22 Nisan 1926 – İmza töreni Tahran’da gerçekleşen anlaşma, Türkiye’nin Tahran Büyükelçisi Memduh Şevket Bey ve İran Başveziri Mehmet Ali Furugi tarafından imzalanarak, iki ülke arasında yeni bir dostluk döneminin başlamasına vesile olmuştur.
5. Ankara Anlaşması – 5 Haziran 1926 – İngiltere ile yapılan bu anlaşma doğrultusunda, Türkiye-İngiltere sınırı çizilerek, Irak’ın İngiltere mandası olarak kalan bölgesinde yer alan Musul, Irak sınırları içerisinde kalmıştır.
6. Türkiye-Afganistan Muhadenet ve Teşriki Mesai Antlaşması – 25 Mayıs 1928 – Afgan Kralı Amanullah Han’ın Atatürk’e yaptığı dostluk ziyareti sırasında imzalanan antlaşma sayesinde, Türkiye-Afganistan ilişkileri daha da güçlenmiştir.
7. Cenevre Silahsızlanma Anlaşması Konferansı – 1928 – Türkiye, tarihinde önemli bir yere sahip olan Cenevre Silahsızlanma Anlaşması Konferansı’na katılarak uluslararası arenada söz sahibi olma yolunda önemli bir adım atmıştır. Bu konferans, Türkiye’nin Cumhuriyet dönemi boyunca katıldığı ilk uluslararası toplantıdır. Sovyetler Birliği’nin “topyekün silahsızlanma” tezinin desteklendiği bir platform olarak kabul edilir.
8. Türkiye-İtalya Tarafsızlık, Uzlaştırma ve Yargısal Çözüm Antlaşması – 30 Mayıs 1928 – İlk kez 1932 yılında gerçekleştirilmiş olan bu konferansa Türkiye de katılmıştır. Roma’da imzalanmış olan antlaşma sayesinde Türkiye ve İtalya arasında göreceli bir barış sağlanmıştır. Antlaşmanın 5 maddelik metni ve 9 maddelik protokolüne göre, taraflar birbirleriyle hiçbir siyasi ya da ekonomik anlaşmaya girmeyeceklerdir. Eğer bir taraf saldırıya uğrarsa, diğer taraf tarafsız kalacaktır. Ayrıca iki ülke arasındaki sorunlar diplomasi yoluyla çözülecek, eğer bu yöntem başarısız olursa yargı yoluna gidilecektir.

9. Briand-Kellogg (Paris) Paktı – 27 Ağustos 1928 – Paris Paktı, savaşın siyasi bir araç olarak kullanımını ortadan kaldırmayı amaçlayan ABD Dışişleri Bakanı Kellogg ve Fransa Dışişleri Bakanı Briand arasındaki görüşmeler sonucu imzalanmış olan bir antlaşmadır. Birçok ülkenin katılımıyla gerçekleştirilen bu antlaşma, Türkiye’nin SSCB ile birlikte paktın üyesi olmasını da sağlamıştır.
10. Litvinov Protokolü (Paktı) – 9 Şubat 1929 – SSCB’nin, Türkiye dahil olmak üzere sınır komşularıyla imzaladığı barış içerikli protokol önemli bir tarihi olaydır.
11. Türkiye- Hicaz Krallığı Dostluk ve İş Birliği Anlaşması – 3 Ağustos 1929 – Bu anlaşma ile beraber Hicaz Necid Krallığıyla diplomatik ilişkilerin temeli atılmış oldu. Türkiye, krallığın siyasi bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü tanıdı.
12. Türkiye-Yunanistan Dostluk, Tarafsızlık, Uzlaştırma ve Hakemlik Anlaşması – 27-31 Ekim 1930 – Türk-Yunan ilişkileri, barışçıl bir yaklaşımla yeni bir aşamaya giriyor. Bu sürecin ardından Türkiye-Yunanistan arasında pek çok dostluk anlaşması imzalanıyor. İmzalanan bu anlaşmalar arasında 1933 yılında imzalanan Takas Anlaşması ile Türk-Rum Ahali Değişim Sözleşmesi, 1935 yılında imzalanan Kliring Anlaşması ve 1937 yılında imzalanan Kaçakçılığın Men ve İzlenmesi Sözleşmesi yer alıyor. 14 Eylül 1933 günü imzaları atılan Türk-Yunan Samimi Anlaşma Paktı da Balkan Antlaşmasına zemin hazırlayan anlaşmalardan bir tanesi olarak yerini korumuştur.
13. Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne Üyeliği – 18 Temmuz 1932 – Üyelik, Türkiye’nin kendi isteği ve başvurması ile değil; Milletler Cemiyeti’nin daveti, Yunanistan’ın çağrısı ve 43 üye ülkenin oy birliği ile gerçekleşti.
14. Londra Sözleşmesi – 3 Temmuz 1933 – Londra’da gerçekleşen Dünya Ekonomi Konferansı sırasında Sovyetler Birliği, saldırı kapsamını tanımlayan bir sözleşme oluşturulması gerektiğini önerdi. Bu öneri doğrultusunda Türkiye, Rusya, Romanya, Estonya, Letonya, Polonya, Çekoslovakya ve Yugoslavya ile birlikte Londra Sözleşmesi’ni imzaladı.
15. Rio De Janeiro Anlaşması 10 Ekim 1933 – Bu tarihi anlaşma, Latin Amerika ülkelerinin olası büyük bir savaşı önlemek için uzlaştırma anlaşması yapmasının ardından gerçekleşti. Anlaşmaya katılımların süresiz açıktı. Türkiye de bu anlaşmaya 21 Haziran 1935 günü dahil oldu.
16. Türkiye- Romanya Dostluk, Saldırmazlık, Hakemlik ve Uzlaşma Anlaşması – 17 Ekim 1933 – Balkan Antlaşmasının zeminini oluşturan antlaşmalardan bir tanesidir.
17. Türkiye- Yugoslavya Dostluk, Saldırmazlık, Hakemlik ve Uzlaşma Anlaşması – 27 Kasım 1933 – Pek çok antlaşmanın bir araya gelerek oluşturduğu Balkan Antlaşması, bölgedeki siyasi ve ekonomik ilişkilerin düzenlenmesi amacıyla hayata geçirilmiştir. Bu anlaşmaların arasında öne çıkanlardan bir tanesi olarak dikkat çeken Balkan Antlaşması, bölge tarihinde önemli bir yere sahiptir.
18. Balkan Antantı – 9 Şubat 1934 – Türkiye’nin, Yugoslavya, Yunanistan ve Romanya dışişleri bakanları tarafından Atina’da imzalanan bir anlaşma ile Almanya ve İtalya’nın yayılmacı politikalarına karşı sınırlarını koruma amacı güdüldü.
19. Montrö Boğazlar Sözleşmesi – 20 Temmuz 1936 – İtalya’nın Habeşistan’ı ele geçirmesinin ardından Türkiye, boğazların güvenliğinin tehdit altında olduğunu gerekçe göstererek siyasi bir nota vermiştir. Bu olayın ardından Montrö’de düzenlenen Boğazlar Sözleşmesi Konferansı’na Fransa, İngiltere, SSCB, Yunanistan, Yugoslavya, Romanya, Bulgaristan, Japonya ve Türkiye katılmıştır. Konferans sonucunda Türkiye egemenlik haklarını kısıtlayan kararları Montrö ile ortadan kaldırarak Boğazlara tam egemen olmuştur.
20. Akdeniz Paktı – 1936 – Akdeniz’de İtalya tarafından uygulanan genişleme ve tehditkâr politikalarına karşı, İngiltere, Yunanistan, Türkiye ve Yugoslavya arasında bir askeri yardımlaşma anlaşması imzalanmıştır.
21. Türkiye-Mısır Dostluk Antlaşması ve Oturma Antlaşması ile Uyrukluk Sözleşmesi – 7 Nisan 1937 – Türkiye ile Mısır arasında imzalanan anlaşma, öncelikle iki ülke arasında bozulmaz bir barış ve dostluğun sağlanmasını hedeflemektedir. İkamet Antlaşması kapsamında her iki ülkenin vatandaşları “en ziyade müsaadeye mazhar millet” kategorisinden yararlanarak bulunan tüm taşınmaz ve gayrimenkulleri satın alma hakkına sahiptirler. Uyrukluk Sözleşmesi’ne göre, 5 Kasım 1914’ten önce Mısır’a yerleşen ve Türk asıllı olan kişiler, diledikleri takdirde Türk vatandaşlığına geçebilirler.
22. Sadabat Paktı – 8 Temmuz 1937 – Afganistan, Irak ve İran’ın yer aldığı bir bölgede, Türkiye’nin yayılmacı-saldırgan politikalarına karşı koymak için oluşturulan bir savunma paktıdır. Bu pakt ile Türkiye, doğu sınırlarını güven altına almaktadır.
23. Nyon Konferansı – 14 Eylül 1937 – Bu savunma paktının başlangıcında, İtalya’nın silah taşıyan bazı gemilerini denizaltılarıyla batırması tehdidi ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, Akdeniz’deki güvenliği sağlamak amacıyla, İngiltere, SSCB, Fransa, Yunanistan, Türkiye, Yugoslavya, Bulgaristan, Romanya ve Mısır arasında bir anlaşma yapılmıştır.

Mustafa Kemal Atatürk zamanında yapılan bu anlaşmaların pek çoğu günümüzde de teminat olarak kullanılmaktadır. Eğer ki anlaşmaların hepsini teker teker okuduysanız hepsinin de ne kadar önemli anlaşmalar olduğunu anlamışsınızdır. İmzalanan bu anlaşmalar Türkiye Cumhuriyeti için büyük önem arz etmektedir. Mustafa Kemal Atatürk de bunların bilincinde olarak o dönemde, ileri ki yıllarda Türkiye’nin daha güçlü ve sağlam adımlar atmasına katkı sağlamıştır.